Çocuk Gelişiminde Ebeveynin Rolü
Çocuk gelişim süreçleri ve sağlıklı birey yetişmesi açısından ebeveynin rolü oldukça önemli bir faktördür. Ebeveynlerin, öncelikle çocukların özelliklerine ve gelişim dönemlerine uygun detaylı bilgileri edinmeleri, onları anlamaları açısından önemlidir.
Dönemsel olarak yaşanan sorunlarla başa çıkabilmek ve yaşanan iletişim sorunlarını çözebilmek için çocukların içinde bulundukları dönemin iyi ve etraflıca analiz edilmesi gerekir. Çocukların psikolojik ve fizyolojik anlamda sağlıklı bireyler olarak yetişmesi, davranış ve görüşlerinin doğru olarak şekillenmesi açısından, ebeveynlerin rolü ve görevi çok büyüktür.
Çocukların Gelişim Süreci Nasıl Şekillenir
Gelişim doğal olarak canlıların tüm etkenler sonucunda, bulunduğu topluluğa bağlı ve düzenli olarak yaşanan ilerleyici değişimler olarak tanımlanmaktadır. Büyüme ve gelişme kavramları genel olarak bir arada oluşsa da gelişim özellikleri büyüme olgusundan farklı olarak şekillenir.
Gelişimin içeriğinde yetenekler ve davranış modelleri de sürece etki eder. Gelişimin yansıması davranışlarda gözlemlenir. Çocukların gelişim süreçleri, hızı ve şekillenmesi, her çocukta farklılıklar gösterebilir. Her çocuk aynı gelişim sürecini yaşar ve aynı basamaklardan geçerek gelişimini tamamlar.
Çocuk gelişim sürecinde, en yakınında bulunan ebeveynlerini rol model olarak kabul eder. Çocukların gelişim süreçleri bilişsel ve sosyal yönlerle şekil alır. Aile içinde edindikleri ilk bilgilere, içinde bulundukları toplulukların etkisiyle sürekli yeni bilgiler ekleyerek gelişimlerini sürdürürler. Edindikleri her bilgiyi içselleştirerek kendi davranış ve düşünce modellerini oluştururlar.
Çocuklardaki Gelişimin Yol Haritası
Çocukların gelişim süreçleri bu yol haritasına uygun olarak şekillenerek belirginleşir.
- Bağımlılık duygusundan özerk davranışa
- Ben-merkezci davranış modelinden paylamış modeline
- Sabırsız ve tahammülsüzlükten beklemeyi öğrenmeye
- Tutarsız ve kontrolsüzlükten, tutar ve kontrole
- Duygu dalgalanmaları yerine denge ve sakinliğe
- Somut düşünce modelinden mantıklı ve soyut düşünme modeline
Çocuk Gelişiminde Ebeveyn Modeli
Çocuk yetiştiren ebeveynin çocuğa karşı sevgisini sürekli, tutarı ve dengeli bir şekilde vermesi, çocuğun sağlıklı ve güvenli hissederek gelişmesine destek olur. Çocuk için sevgi ve güven ortamı, en az su ve besleme kadar önemlidir. Çocukların ebeveynleriyle uzun sürelerde birlikte olmasından ziyade geçirdiği sürelerin niteliği ve çocuğa sağladığı katkıları önemlidir.
Çocukların gelişim süreçleri kadar ruhsal ve zihinsel sağlıklarının da gelişimi, sorumlu aile yapısıyla sağlanır. Kişiliklerinin sağlıklı olarak şekillenebilmesi için çocuklara sevgi ve özgürlüklerin tanınmasıyla birlikte, sınırların belirlenmesi ve sorumluklarında öğretilmesi gerekir.
Ebeveyn ve çocuk arasında kurulan ilişkide sınırların belirlenmesi ve belli kuralların altının çizilmesi, çocukların kişiliği ve davranışlarının gelişimi açısından önemli rol oynar. Çocuklara tanınan sınırları belirlenmiş özgürlükler, toplum içinde birey olma yönünde olumlu bir basamak oluşturur.
Çocuğa uygun sorumluluk ve görevlerin verilmesi gelişimlerini olumlu yönde destekler. Yaşına ve gelişimine uygun olmayan sorumluluklar davranışlarını olumsuz yönde etkiler. Aile içinde uygulanan kurallar kadar, sevgi ve paylaşımlar da çocuk psikolojisini olumlu yönde geliştirir. Birlikte kaliteli ve nitelikli vakit geçirmek ruhsal yapısına ve gelişimine katkı sağlar.
Çocuk Gelişimini Destekleyici Ebeveyn Davranışları
- Çocukların başarabilecekleri ve gerçekçi hedeflerde ilerlemelerine rehberlik olabilmek.
- Çocukların başarısızlıklarında onları yeni başarılara teşvik ederek içinde bulundukları ruh halinden çıkarabilmek.
- Çocukları direkt bir hedefe yönlendirmek yerine seçenekler sunarak seçimleri konusunda rehberlik edebilmek.
- Çocuğun başarı duygusu yaşaması için fırsatlar sunabilmek.
- Çocukların kendi deneyimlerinde yaşadıkları hatalara karşı toleranslı ve hoşgörülü davranabilmek, başarılı olduklarında takdir edebilmek.
- Cesaretlerini örselemek yerine geliştirmeleri yönünde desteklemek.
- Çocukların çalışmalarında, etkinlik ve deneyimlerinde sabırlı olarak iyi bir gözlemci olabilmek.
- Sorumluluk alabilmeleri adına kendi kararlarını verebilmeleri yönünde destekleyici davranmak.
- Duygusal gelişimleri açısından duygularını ifade edebilmeleri için destek olmak ve teşvik etmek.
- Kendine güvenli, cesaretli ve duyarlı olarak gelişmeleri için destek olmak.
